इन्द्रेणी
१८ मंसिर २०७८, शनिबार ०८:२७ आज मंसिर १८ गते शनिबार ९डिसेम्बर ४० का दिन सूर्यग्रहण लाग्दै छ । पञ्चाङका अनुसार यो सूर्य ग्रहण मार्गशीर्ष मासको अमावश्याका दिन लाग्न गइरहेको छ । यो ग्रहण वृश्चिक राशि तथा ज्येष्ठा नक्षत्रमा लाग्नेछ । यो अंग्रेजी वर्ष २०२१ को अन्तिम ग्रहण हो । यो सूर्यग्रहण अन्टार्टिका, दक्षिण अफ्रिका, अस्ट्रेलिया, दक्षिण अमेरिका तथा एटलान्टिकको दक्षिणी भागबाट मात्र देखिनेछ ।
यो ग्रहण नेपालमा नदेखिने हुँदा यसको सूतक बारिरहनु पर्दैन । सूर्यग्रहणको समय २०२१ को पहिलो सूर्यग्रहण जेठ २७ गते बिहीबार (१० जुन) मा लागेको थियो ।
आज (शनिबार) लाग्ने यो सूर्य ग्रहण अंग्रेजी वर्ष २०२१ को दोस्रो सूर्यग्रहण हो । यो ग्रहण नेपाली समयअनुसार बिहान ११ः१५ मा प्रारम्भ भएर दिउँसो ३ः२२ बजे समाप्त हुनेछ । नेपालमा यो ग्रहण नदेखिने हुँदा यसका लागि केही गरिरहनु पर्दैन ।
यसपटक पश्चिम अन्टार्कटिकाको पूर्वदेखि पश्चिमसम्म पूर्ण सूर्यग्रहण देखिनेछ भने उत्तरी अमेरिका, युरोप तथा एसियाको उत्तरी भागमा आंशिक सूर्यग्रहण देखिनेछ ।
हिन्दु मान्यताअनुसार यो सूर्यग्रहणको प्रभाव खासगरी वृश्चिक राशि तथा अनुराधा र ज्येष्ठा नक्षत्रमा सबैभन्दा बढी पर्नेछ । यो सूर्यग्रहणको समयमा सूर्य र चन्द्रमा दुवै वृश्चिक राशिमा रहनेछन् । सूर्य ग्रहणमा ध्यान दिनुपर्ने कुरा गर्भवती महिलाहरुले ग्रहण हेर्नबाट जोगिनुपर्छ ।
ग्रहणको समयमा मनमनै आफ्ना इष्ट देवको आराधना गर्न सकिन्छ । सूर्यग्रहणका समयमा ‘ॐ आदित्याय विदमहे दिवाकराय धीमहि तन्नो (सूर्य) प्रचोदयात’ मन्त्र जप्नु फलदायी मानिन्छ ।
ग्रहण लाग्नु पहिले खाने(पिउने सामानमा तुलसीको पात राखेर छोपिदिने चलन पनि छ । ग्रहणको समयमा खाना पकाउनु तथा खानु हानिकारक मानिन्छ । ग्रहणकालमा भगवान्को मुर्ति स्पर्श पनि गरिदैन । शास्त्रमा ग्रहण कालमा नसुत्नु पनि भनिएको छ ।
सूर्य ग्रहण कति प्रकारका हुन्छन् ?
पूर्ण सूर्य ग्रहण, आंशिक सूर्य ग्रहण र वलयाकार सूर्य ग्रहण गरी तीन प्रकारका सूर्य ग्रहण हुन्छन् । यो ग्रहण पृथ्वी र सूर्यकाबीच चन्द्रमा आएका कारणले लाग्छ ।
ग्रहण लागेको समयमा शनिदेवलाई प्रसन्न पार्ने उपायहरुः
१. नुहाउनेः यस तिथिमा नदीमा नुहाउनुको धेरै महत्व छ । गंगामा स्नान गर्दा मोक्ष प्राप्त हुन्छ।
२. तर्पण : शास्त्र अनुसार अमावस्या तिथीलाई पितृको तिथी मानिन्छ । स्नानपछि पितृको आत्माको शान्तिका लागि तर्पण र श्राद्ध पनि गरिन्छ । यसले जीवनमा सुख र शान्ति ल्याउँछ। यसबाट पितृदोषको पनि अन्त्य हुन्छ ।
३. गरिबहरूलाई दान दिने : चन्द्रमामा गरिबहरूलाई दान दिइन्छ। यस दिन दान गर्दा विशेष पुण्य प्राप्त हुन्छ। शनिलाई गरिबको नारायण पनि भनिन्छ, त्यसैले गरिबको सेवामा शनि प्रसन्न हुन्छन्।
४. छाता दान गर्नुहोस् : निको नहुने रोग भएका व्यक्तिलाई कालो छाता, छालाको जुत्ता र चप्पल लगाएर शनिदेव प्रसन्न हुन्छन्।
५. अन्धालाई खुवाउनुहोस् : अन्धा र अपाङ्ग, सेवक र सफाईकर्मीहरूको सेवा गर्नुहोस्। यस दिन विशेषगरी १० दृष्टिविहीनलाई खाना खुवाए शनिदेव प्रसन्न हुनेछन् ।
६. मन्दिरमा दान गर्नु : तिल, उडद, फलाम, तेल, कालो वस्त्र, छाता र जुत्ता शनिबार शनि मन्दिरमा दान गर्नुपर्छ। प्राचीन समयमा मानिसहरूले भैंसी र कालो गाई पनि दान गर्थे।
७. भैरव पूजा : यस नी भगवान भैरवलाई काँचो दूध वा रक्सी चढाउनुहोस्। यसो गर्दा शनि ग्रहसँग सम्बन्धित दोषहरू हट्छन्।
८. छाया दान : यस दिन एउटा स्टिल वा फलामको भाँडोमा तोरीको तेल भरेर त्यसमा आफ्नो अनुहार देखेर साँझ शनि मन्दिरमा दान गर्नुहोस्। शनिबार तेल मालिस गर्नुपर्छ ।
९. वृद्धको सेवा गर्नुहोस् : शनिदेवलाई वृद्धावस्थाका स्वामी भनिन्छ, जुन घरमा मातापिता र वृद्धको सम्मान हुन्छ र जुन घरमा वृद्धको अपमान हुन्छ, त्यही घरबाट शनिदेव धेरै प्रसन्न हुन्छन् । भाग्छ।
१०. कागलाई रोटी खुवाउनु : शनिदेवको वाहन काग पनि छ। काग पनि पुर्खाको प्रतीक हो। यस दिन कागलाई रोटी खुवाउँदा शनिदेव प्रसन्न हुन्छन् ।
११. हनुमान पूजा : शनिबाट उत्पन्न हुने गम्भीर समस्याको लागि भगवान भोलेनाथ र हनुमान जीको सँगै पूजा गर्नुपर्छ।
१२. व्रत : शनिदोष, सादे सती वा धैयाले पीडित व्यक्तिले यस दिन व्रत राखी शनिदेवको पूजा गरेमा शनिदेवको अशुभ प्रभावबाट मुक्ति मिल्ने मान्यता छ ।
१३. पीपल पूजाः शनिदेवको अशुभ प्रभावबाट बच्न शनिबार पिपलको रुखमुनि तोरीको तेलको दियो बाल्नु पर्ने मान्यता छ । यसो गर्नाले शनिदोष समाप्त हुने भनिएको छ ।
१४. शमी पूजा : विश्वास अनुसार शनिदोषबाट छुटकारा पाउन शमीको रूखको पूजा गर्ने चलन छ। शनिबार साँझ शमीको रुखको छेउमा दीप प्रज्वलन गर्नाले लाभ मिल्नेछ ।
१५. कालो धागो बाँध्नुहोस् : शनि मन्दिरबाट हातमा शनिरक्षा कवच वा कालो धागो बाँध्दा सबै प्रकारका बाधाहरू हट्छन्।
१६. शनिभोग : शनिदेवलाई उडदको दाल र बून्डी लड्डू धेरै मनपर्छ, त्यसैले यसलाई शनिबारको दिन लड्डू चढाएर बाँडिनुपर्छ।
१७. तेल दान : शनिबार शनि मन्दिरमा गएर शनि महाराजको मूर्तिमा तेल चढाएर प्रसन्न हुन्छन्।
१८. तेल मालिस : शनिबारको दिन सम्पूर्ण शरीरमा तेल मालिस गरेर नुहाउनु पर्छ, यसले शनिदोष पनि हटाउँछ।
१९. कालो गाई : अर्को कुनै चिन्ह नभएको कालो गाईलाई पूजा गरेपछि त्यसलाई ८ वटा बुँदी लड्डू खुवाउनुहोस् र परिक्रमा गर्नुहोस् र त्यसको पुच्छरले टाउको ८ पटक झार्नुहोस्।
२०. कुकुरलाई रोटी खुवाउने : कालो कुकुरलाई तेल वा घिउ लगाएर रोटी खुवाउने।