इन्द्रेणी
१२ फाल्गुन २०७८, बिहीबार १७:०१ राष्ट्रिय जनगणना सकिएको ६ महिनापछि हुने राष्ट्रिय कृषि गणनाको तयारी सुरु भएको छ । केन्द्रीय तथ्यांक विभागले सातौं कृषि गणना आगामी वैशाखमा गर्ने तयारी छ ।राष्ट्रिय कृषि गणनाका लागि सुपरिवेक्षक र गणक भर्ना गर्ने प्रक्रिया थालिएको विभागका निर्देशक बद्रीकुमार कार्कीले जानकारी दिएका छन् ।
कार्कीका अनुसार देशभर ५ हजार २३ जना गणक कृषि गणनाका लागि खटिने छन् । उनीहरुको सहजीकरणका लागि १ हजार २ सय ८० जना सुपरिवेक्षकहरु खटिने भएका छन् ।
राष्ट्रिय जनगणना पूरा भएकै वर्ष कृषि गणना गरिने निर्देशक कार्कीले बताए । नेपालमा पहिलो पटक २०१८ सालमा कृषि गणना गरिएको थियो । त्यसयता हरेक १०–१० वर्षमा यस्तो गणना हुँदै आएको छ ।
कृषि गणनाका दौरान दुई दर्जन प्रश्न समेटेर प्रश्नावली बनाइएको छ । कृषि गणनाबाट कृषिसँग सम्बन्धित सम्पूर्ण विवरण प्राप्त हुने कार्कीले जानकारी दिए । खेतीयोग्य जमिन, जमिनमा प्रयोग भइरहेको मलदेखि विषादीसम्मको विवरण समेट्ने गरी प्रश्नावली बनाइएको उनले जानकारी दिए ।
नेपाल कृषिप्रधान मुलुक हो । कृषिले अर्थतन्त्रमा गरिरहेको योगदानलाई तथ्यांकमा देखाउन गणनाले ठूलो सहयोग गर्ने कार्कीले बताए । कृषि गणनामा नेपालका प्रत्येक जिल्लाको कृषि संरचना, गतिविधि तथा कृषि उत्पादनसँग सम्बन्धी विवरण संकलन गरिन्छ ।
कृषकले चलन गरेको जग्गाको आधार, जग्गाको उपभोग र उपयोग, बाली लागेको क्षेत्रफल र बालीको उत्पादन, सिंचाई, पशुपन्छी संख्या, कृषि औजारको उपयोग, कृषि कर्ममा संलग्न जनशक्तिजस्ता विषयमा तथ्यांक संकलन गरिने भएको छ ।
यसबाट कृषि क्षेत्रको योजना तर्जुमा, कार्यान्वयन, अनुगमन तथा मूल्यांकनमा मुलुकलाई आवशयक पर्ने तथ्यांक उपलब्ध हुने भएको छ । कृषकले कृषि प्रयोजनमा ऋण लिएको भए त्यसको समेत विवरण संकलन गरिने भएको छ । ऋण लिएपनि गणनाको अघिल्लो दिनसम्म तिरिसकेको भए त्यस्तो विवरण भने राखिंदैन ।
कृषि गणनाका दौरान जनगणनामा जस्तै हरेक घरमा भने गणक पुग्ने छैनन् । विभागका अनुसार देशभरका साढे ३ लाख घर परिवारलाई प्रतिनिधिमुलुक घरका रुपमा छानिने छ । नमूना छनोटमा परेका घरमा गणकहरु पुगेर विवरण भर्नेछन् ।
‘जनगणनामा हरेक घरमा पुग्ने गरि गणक पठाइन्छ,’ कार्कीले भने, ‘कृषि गणनामा ठूलो स्तरको नमुना लिएर त्यहाँबाट तथ्यांक संकलन गरिन्छ ।’ त्यसरी प्राप्त हुने तथ्यांकलाई औसतमा निकालेर तथ्यांक विश्लेषण गरिने भएको छ । यस क्रममा मुलुकका हरेक क्षेत्र समेट्ने गरी नमुना छनोट गर्ने विभागको भनाइ छ । यसले कृषिका पकेट क्षेत्र पत्ता लाग्ने छ ।
विगतमा सामान्यतया वडालाई एक क्षेत्र मानेर नमुना छनोट गरी विवरण संकलन गरिएको थियो । गणकले छानिएका परिवारमा पुगेर विवरण ल्याउँछन् भने सुपरीवेक्षकहरुले सामुदायिक प्रश्नावलीबाट विवरण संकलन गर्नेछन् ।
तथ्यांक विभागले २५ चैतभित्र गणक तथा सुपरीवेक्षकहरुको भर्ना सकाउने छ । २५ चैतबाट उनीहरुका लागि एक साता लामो तालिम सञ्चालन गरिन्छ । त्यसपछि फिल्डमा खटाउने तयारी विभागको छ ।
विभागले ४५ दिनको समय राखेर गणकहरुलाई फिल्डमा खटाउने भएको छ । गणकहरुले २५ जेठमा बिदा पाउने भएकाले त्यस अगाडि नै गणनाको काम पूरा गर्ने तयारी विभागको छ ।
कृषि गणनामा करिब १ अर्ब रुपैयाँ बजेट खर्च हुने अनुमान छ । यसमध्ये सबैभन्दा धेरै गणकहरुको पारिश्रमिकमा हुनेछ । कृषि गणनामा लिइएका व्यक्तिगत विवरण विभागले गोप्य राखेर तथ्यांकहरु मात्र सार्वजनिक गर्नेछ ।